معرفی شغل قالی بافی
شاید شما نیز در پس ذهنتان تصویری از یک کارگاه قالی بافی داشته باشید. اتاق نسبتاً بزرگی که دور تا دورش را دارهای قالی احاطه کرده‌اند و در کنار هر دار، یک یا دو زن میانسال یا جوان نشسته و با دقت از روی دستور نقشه خوان، نخ‌های رنگی را با عشق و حوصله می‌بافتند و صدای کوبش ! در فضا جاری است. بله، درست حدس زده‌اید می‌خواهیم در این نوشتار به سراغ معرفی شغل قالی بافی برویم.
در وبلاگ سلام می‌کوشیم انواع مختلفی از برترین مقالات را درباره‌ی صنایع دستی ایرانی برای شما گردآوری کنیم و انواع مشاغل و مهارت‌های مرتبط با صنایع دستی ایرانی را با بررسی کامل، جاودانه کنیم. در این نوشتار هم به سراغ یکی از محبوب‌ترین صنایع دستی ایرانی یعنی قالی‌ها می‌رویم تا این شغل را به طور کامل به شما معرفی کنیم. با ما همراه باشید.
قالی بافی از کجا شروع شد؟
شاید در قدم اول بهتر باشد به پیشینه‌ای از شغل و مهارت قالی بافی در ایران بپردازیم. در یک نگاه کلی می‌توانیم ایده‌ی تولید یک کف‌پوش را متعلق به زمان پیش از تاریخ بدانیم. زمانی که اجداد غارنشین ما فهمیدند می‌توانند از پوست کنده شده‌ي شکارهاشان به عنوان زیر انداز استفاده کنند. البته که این کف‌پوش‌های اولیه شباهت زیادی به قالی‌های امروزی ندارند اما به معنایی اجداد آنها محسوب می‌شوند.
به مرور زمان و با پیچیده‌تر شدن ساختار ذهنی انسان، آنها یاد گرفتند که می‌توانند از پشم حیوانات متعدد نخ را تولید کنند و بعد به وسیله‌ی این نخ‌ها برای خود چیز‌هایی «ببافند». در این صورت برای معرفی شغل قالی بافی می‌توانیم بگوییم شغلی آنقدر مورد نیاز که همیشه وجود داشته است و آنقدر پیچیده که به مرور زمان کامل شده است!
امروزه اما بافتن قالی‌ها و فرش‌های متعدد از مراحل پیچیده و جذابی برخوردار است. که در ادامه به بررسی آنها می‌پردازیم:
مراحل بافت یک فرش
فرض کنید امروز می‌خواهید به عنوان یک قالی باف کار خود را شروع کنید. بسیار هیجان انگیز است نه؟! اما برای این که حدود ۶ ماه دیگر قالی خود را آماده داشته باشید، باید از کجا آغاز کنید؟
فروشگاه سلام بهترین انتخاب برای خرید صنایع دستی
سایت سلام شاپ با داشتن سبدی متنوع از محصولات صنایع دستی امکان خرید انواع محصولات میناکاری، فیروزه کوبی، مس و پرداز و خاتم کاری از دسته محصولات صنایع دستی فلزی و انواع محصولات دیوارکوب همانند قاب و تابلو های صنایع دستی را برای شما میسر کرده است.
پیشنهاد میکنم محصولاتی که برای شما گلچین کرده ایم را مشاهده فرمایید.
قاب چوبی سنگ مرمر 20*30 گل و مرغ پرکار
قاب چوبی سنگ مرمر 25*30 گل و مرغ اعلا پازلی
قاب درختچه آبرنگ
مرحله‌ي اول: فراهم کردن وسایل مورد نیاز
ابزار قالی بافی را می‌توانیم در سه دسته‌ي کلی ابزار مربوط به دار قالی، ابزار مربوط به بافت و محکم کردن آن و ابزار مربوط به برش جای دهیم. در جدول زیر به طور تخصصی هر کدام از این ابزار را به شما معرفی می‌کنیم:
| نام ابزار | کاربرد |
| دار قالی | اسکلت اولیه‌ای است از جنس چوب یا فلز که قالی بر روی آن بافته می‌شود. دارها دو نوع افقی و عمودی دارند که استفاده از نوع دوم رایج‌تر هستند. |
| دفه یا دفتین | این وسیله با سری شانه مانند و دندانه دار در کوبیدن و محکم کردن گره‌ها به کار می‌رود و انواع مختلف سبک و سنگین دارد که بسته به پیشرفت بافت فرش از آن استفاده می‌کنند. |
| ارش یا چله | چله‌ها نخ‌هایی(تارهایی) هستند که به موازات دار و دور آن کشیده می‌شوند تا ساختار کلی فرش بر‌آن‌ها بافته شود. هرچه چله کشیده و محکم‌تر باشد محصول نهایی بهتر خواهد شد. |
| کاردک | برای بریدن اضافه‌‌های نخ هر گره به کار می‌رود. |
| قیچی | برای یک‌دست کردن سطح نهایی چند رج به کار می‌رود. فاصله‌ی دسته‌ی این قیچی‌ها تا دسته زیاد است و این به خاطر جدا کردن هرچه بیشتر الیاف اضافی است. |
مرحله‌ی دوم: چِلّه‌کشی
چله‌ها نخ‌های سفیدی هستند که توسط استادکار به صورت عمودی دور تا دور قالی می‌کشند تا قالیباف بتواند نخ‌های قالی را به مرور به این بستر اصلی گره بزند و در نهایت فرش بافته و آماده شود.
مرحله‌ي سوم: آغاز به کار بافتن
پس از آماده شدن چله‌ها، قالیبافان پشت دار می‌نشینند و کار خود را آغاز می‌کنند. خوب است بدانیم قالی به صورت رج به رج بافته می‌شود. رج یک ردیف افقی از عرض فرش است و قالی باف، طبق نقشه هر رج را با رنگ‌های مورد نیازش می‌بافد. بعد از هر رج، به کمک وسیله‌ای به نام دفدین، گره‌های زده شده را محکم می‌کنند و اضافه‌ی آن را به وسیله‌ی قیچی‌های نوک تیز می‌گیرند.
مرحله‌ي چهارم: اتمام کار و انداختن قالی
پس از این که فرش به صورت کامل بافته و آماده شد، قالیباف از یک خطی فرضی بر بالای چله‌ها شروع به چیدنشنان می‌کند تا قالی به اصطلاح بیفتد و از دار جدا شود.
قسمت‌های بافت یک قالی
یکی از روش‌هایی ک به قالی‌باف‌ها کمک می‌کند تا به طور دقیق هر گره را با رنگ درست و در جای درست بزنند، این است که فرش را به قسمت‌های متعدد تقسیم کنند و بخش به بخش پیش بروند. تعدادی از این بخش‌بندی‌ها عبارت‌اند از:
حاشیه: به بخش خارجی فرش حاشیه می‌گویند که معمولاً از دو بخش باریک و یک بخش پهن تشکیل شده است. می‌توانید حاشیه‌ها را به شکل مستطیل‌های دوری هر فرش تصور کنید.
زمینه: بخش میانی قالی، که حاشیه دور آن را پوشانده و نقش اصلی قالی وسط آن قرار دارد. به طور معمول رنگ زمینه‌ی قالی‌ها لاکی، کرم، سرمه‌ای یا قرمز استفاده می‌شوند. زمینه بسته به شکل نهایی قالی می‌تواند دارای اشکال و نقش‌های گل و بته باشد یا نباشد.
ترنج: به طرح مرکزی هر قالی ترنج می‌گویند که می‌تواند به شکل دایره یا بیضی باشد و معمولاً طرح‌های پیچیده‌تری دارد.
نقش‌های به کار رفته: بسته به طرح و سبک نقشه‌ی فرش از نقوش مختلفی در بافت آن استفاده می‌شود. طرح‌های بسیار معروف در قالی بافی عبارت‌اند از: طرح بته جقه، گل و بوته، نقوش اسلیمی و ختایی و…
فایده های قالی بافی برای جامعه
درست است که در جامعه‌ی مدرن امروزی هنر بافت فرش دست باف کمتر رونق دارد اما باید به یاد داشته باشیم که این هنر و مهارت اصیل ایرانی هم‌چنان نیز فواید بسیار زیادی برای جامعه‌ی ایرانی دارد؛ از جمله:
- ایجاد شغل: طبق تحقیقات برای بافت یک فرش از اولین مرحله (تولید پشم) تا آخرین ( فروش فرش) ۱۱۰ گونه شغل متفاوت به وجود می‌آید.
- ایجاد درآمد: قالیبافی یکی از شغل‌هایی است که می‌توانید از طریق آن به سود آوری بالایی برسید چرا که فرش دست‌باف ایرانی در دنیای امروز از شهرت و ارزش بالایی برخوردار است.
- کمک به فرهنگ کشورمان: فرش ایرانی از معروف‌ترین نمونه‌ها در جهان است و بافت و تولید آن باعث کمک به زنده ماندن و بقای این هنر سنتی می‌کند.
- کمک به سلامت ذهنی: از آنجایی که قالی باف باید به طور کامل دست و ذهن هماهنگی داشته باشد، بنابرین ذهنش در فعالیت مدام است و از این رو از شر بیماری‌هایی چون آلزایمر دور می‌ماند.
- شما دیگر چه مواردی را به فواید قالی بافی اضافه می‌کنید؟
چه مهارت هایی برای شغل قالی بافی لازم است؟
مهارت قالیباف به موارد متعددی بستگی دارد. ویژگی‌هایی که اگر هر کدام را داشته باشدمی‌تواند چیره دست و خبره‌ی این حرفه محسوب شود. ویژگی‌هایی هم‌چون صبر فراوان، چشمان بسیار سالم، دست‌هایی نیرومند و دقت و سرعت بالا از این دسته هستند. البته باید در نظر بگیریم که این شغل نیاز به تکنولوژی و مواد خاصی ندارد و به راحتی می‌تواند توسط افراد با سنین مختلف و در خانه انجام شود.
نکات مهم در شغل قالی بافی
هنگامی که می‌خواهیم به معرفی شغل قالی بافی بپردازیم، لازم است موارد زیر را هم که تذکر‌هایی برای قالیبافان و سفارش دهندگان هستند را یادآور شویم:
- به یاد داشته باشید تمامی زوایای دار قالی باید نود درجه باشند تا بافت فرش کج نشود و تمامی زحمات شما بر باد نرود.
- از آنجا که قالی بافی کاری مستمر و هرروزه است، بهتر است از نوع عمودی دارها استفاده کنید تا به کمر و ستون فقرات بافندگان آسیبی نخورد و سلامتشان در طول زمان تهدید نشود.
- اگر می‌خواهید دار قالی را در خانه‌ي خود به پا کنید، بهتر است محیط جداگانه‌ای برای نصب آن و قالیبافی در نظر بگیرید تا از رفت و آمد سایرین دور باشد.
- اتاقی که در آن قالیبافی انجام می‌شود باید تهویه‌ی مناسبی داشته باشد. به علت کار مداوم قالیبافان با نخ و الیاف، پرز‌های کوچکی در هوا معلق‌اند که می‌تواند برای سیستم تنفسی انسان مضر باشند. از این رو تهویه‌ی درست و کامل محیط اهمیت بالایی دارد.
- بهتر است رنگ دیوار‌ها و محیط کارگاه قالیبافی روشن و سفید باشد.
- نور کافی در کارگاه نیز از اهمیت بالایی برخوردار است چرا که قالیبافی اصولاً شغلی است که با چشم‌ها و «دیدن» سر و کار بسیاری دارد.
سخن پایانی
در این معرفی از شغل قالی بافی کوشیدیم در کنار شما به روند انجام این شغل (از مرحله‌ی زدن دار تا تمام شدن فرش) بپردازیم. از ابزار و مهارت‌هایی که یک قالی باف باید به آنها مجهز باشد صحبت کردیم و از فرش و قسمت‌های متعدد آن. اکنون بسیار خوشحال می‌شویم که تجربیات شما را درباره‌ی شغل قالی بافی بدانیم.
مجموعه تولیدات هنری سلام گروهی است که در طی سالها می‌کوشد تا انواع صنایع دستی ایرانی را با کیفیت بالا تولید کنند و به دست هموطنان ایرانی برساند. از این رو بسیار خوشنود هستیم که در ترویج و ماندگاری شغل اصیل قالی بافی نیز اطلاعاتی را به شما رساندیم. در صورتی که به دیگر صنایع دستی علاقه دارید می‌توانید به بخش فروشگاه آنلاین صنایع دستی ما نیز سری بزنید.
برای نوشتن دیدگاه باید وارد بشوید.