صنایع دستی اصفهان
زمانی که نام آشنای اصفهان به گوشمان میخورد، مطمئناً کلمه نصف جهان به همراه آن در ذهنمان تداعی میشود. کلمهای که به خوبی زیباییها، قدمت، مردم میهمان نواز، اقلیم چهار فصل و گونههای گیاهی و جانوری اصفهان را توصیف میکند. البته جدای از تمام این ویژگیها، گوناگونی و تعدد صنایع دستی اصفهان، این استان را به عنوان پرچمدار تولید صنایع دستی در میان ما ایرانیان محبوب کردهاست.
اگر قصد مسافرت به این استان را داشته باشید باید بدانید که اصفهان دارای سه نوع آب و هوای متفاوت است که شامل خشک و گرم، مرطوب و سرد و نیمه خشک میشوند. فزون بر تمامی اینها، تاریخچه شروع تمدن توسط انسانها در اصفهان به ۴ هزار سال پیش باز میگردد و از آن دوره آثار تاریخی فروانی همچون آتشگاه، ساروبه، کهندژ، مشهد کاوه و تپه اشرف باقی مانده است.
. اصفهان در دوران بعد از اسلام نیز یکی از مناطق تشکل فرهنگ و هنر بوده است. به طوری که در طول تاریخ این استان همواره مورد توجه شاهان و امران با سلیقه و هنر دوست بوده است. اوج تاریخ هنری صافهان در دورهی صفویه بوده است و آثار تاریخی زیادی نظیرپلها، قلعهها و خانههای قدیمی با معماری ایرانی- اسلامی به جا مانده است.
در این مقاله از سلام شاپ قصد داریم تا شما را با عامل اصلی چشمگیر شدن این استان، یعنی صنایع دستی اصفهان آشنا کنیم و آنها را تک به تک با هم بررسی کنیم. با ما همراه شوید.
صنایع دستی اصفهان، نماینده ارزش هنردست ایرانیان در جهان
شاید برای شما جای سوال داشته باشد که چرا صنایع دستی اصفان نه تنها در ایران بلکه در سرتاسر جهان در میان هنر دوستان بسیار خواهان دارد و هر ساله به تعداد این طرفداران افزوده میشود. اصلیترین دلیل محبوبیت این صنایع حاصلزحمات هنروران و صنعتگران پرتلاش اصفهانی است. هنرمندان این استان با ویژگی هایی چون پشتکار، قناعت، خلاقیت، ذوق و هنر اصفهان را با به مهد صنایع دستی ایران تبدیل کردهاند.
فیروزه کوبی اصفهان، گره خورده با آبی زاینده رود
یکی از سنگهای شناخته شده در میان ایرانیان که از قدیم دارای ارج و قرب زیادی بوده، فیروزه آبی است. سنگ فیروزه علاوه بر ظاهر زیبا و آرامبخشی که دارد برای درمان بیماری های زیادی سفارش شده است. از خواص سنگ فیروزه میتوان به تقویت چشم، ایجاد شادی و نشاط، دفع نیروی منفی، تسکین دردهای روحی، دردهای جسمی مثل درد شکم،کلیه،کبد،جای نیش حشرات و انواع سردرد و میگرن و هزاران مورد دیگر اشاره کرد. صنعتگران اصفهانی با آگاهی به این ویژگیها سنگ فیروزه را به عنوان متریال یکی از زیباترین صنایع دستی اصفهان، فیروزه کوبی قرار دادند.
گرچه مبدا فیروزه کوبی خراسان بودهاست اما توسط «یوسف حکیمان» به هنرمندان این استان معرفی شد و به مرور زمان فیروزه کوبی و استان اصفهان به دو قطعه جدا ناشدنی تبدیل شدند. در این هنر استادکاران قطعههای آماده شده در کارگاههای فیروزه تراشی که مبدا آنها اکثراً مشهد و نیشابور است را به وسیله ابزار کار بر روی ظروف قرار میدهند و با استفاده از چسب فیروزه کوبی یا لاک گردویی آنها را تثبیت میکنند. ظروف استفاده شده در فیروزه کوبی از جنس برنج، مس، نقره و برنز هستند. در این هنر به خصوص، هرچه قطعههای فیروزه کوچکتر و فاصله میان آنها کمتر باشد، ارزش هنری کار و مهارت استاد کار بیشتر است.
قلم زنی، یادگار مادها در صنایع دستی اصفهان
قلم زنی از کهنترین صنایع دستی اصفهان به شمار میرود. این هنر از همان ابتدای زندگی بشر وجود داشته است و انسانها به مرور زمان به جای قلم زنی و حجاری بر روی سنگها به فلزها روی آوردند. هنر قلمزنی در ضریحها و امکان مقدس خیلی کاربرد داشته است و بر روی فلزهایی چون طلا، نقره، برنج، مس و آلیاژهای آن دو انجام میشود. ابزارهای به کار رفته در قلم زنی عبارتند از: قلم، دستگاه خم کاری، چکش، کوره و موتور فرچه هستند.
برای ساخت این هنر دستی، در ابتدا استاد کار که همان قلم زن نامیده میشود، ظرف مورد نظر را از محلول قیر و گچ پر میکند؛ سپس نقش مورد نظر را رسم کرده و با قلم مناسب روی آن میکوبد. در انتها قیرها را جدا کرده و روی شیارهای ایجاد شده گرده زغال میریزد و روی ظرف را با روغن جلای سیاه به طور یکدست میپوشاند تا ظرف زیبایی و دوام خود را حفظ کند.
میناکاری، آمیخته آسمان و هنر زمینیان
مینا کاری هنر زیبا سازی فلزات است. در این هنر که عمدتا بر روی فلز مس انجام میشود، مینا کار به کمک مواد رنگی شفاف یا مات و کوره آتش بر روی فلزات نقشهای گوناگون ایجاد میکند. علاوه بر این مینا کاری بر روی فلزات دیگری نظیر طلا و نقره نیز انجام میشود اما اکثر صنایع دستی تولید شده در بازار در غالب اشیای مسی همچون بشقاب، کاسه، کوزه، تنگ، گلدان، گوشواره، انگشتر، گلوبند، جعبههای کوچکو بزرگ زنانه و تابلوهای مختلف که با هنرهای دیگر مثل طلاکاری یا خاتم کاری و مینیاتور ترکیب شده اند، به فروش میرسند.
پیشینهی هنر میناکاری در ایران نامعلوم است و قدیمیترین ظروف میناکاری یافت شدهای مثل سر قلیانها، کوزهها و بادگیرهای قلیان به دورهی صفوی بر میگردد؛ این در حالی است که مورخان قدمت این هنر را سالها قبل از پیدایش حکومت صفوی میدانند. اوج صعنت میناکاری در حکومت پهلوی، در حدود سال ۱۳۱۰ محسوب میشود.
برای انجام میناکاری، در گام اول مسگران زبده و با تجربه با روشهایی همانند خم کاری و چکش کاری ظروفمورد نظر را میسازند. سپس در گام بعدی شی مورد استفاده باید لعاب کاری شود به طوری که رنگ آماده شده سه تا چهار مرتبه بر روی آن پاشیده میشود و ظرف پس از هر بار رنگ آمیزی در کوره با حرارت ۷۵۰ الی ۸۰۰ درجه سانتی گراد قرار میگرد. در انتهای کار مینا کار ظروف را با ظرافت هرچه تمام تر نقاشی کرده و در کوره با دمای ۶۰۰ درجه سانتی گراد قرار میدهد تا رنگها پخته و شی میناکاری شده آماده شود.
خاتم کاری، تلفیق هنر و هندسه
در ادامه معرفی صنایع دستی اصفهان، خاتم کاری را بررسی میکنیم. با توجه به آثار تاریخی به جا ماندهای چون درب کاخها، رحلهای قرآن و صندوقهای مقابر، قدمت خاتم کاری به سالها پیش بر میگردد و اوج آن در دورهی صفویه بوده است. برای خاتم کاری استاد کار با کمک مواد اولیهای که شامل عاج، استخوان، چوب و مفتول برنج میشود مثلثهای متساوی الاضلاع میسازد و سپس آنها را با نقوش مختلف بر روی اشیایی از جنس چوب فوفل، چوب نارنج،استخوان شتر، ورقهی برنجی، چوب گردو، چوب عناب، فرمالین، تختهی سه لایه، فیبر و سریشم گرم و سرد میچسباند.
از سایر وسایل تولید شده امروزی در صنعت وهنر خاتم کاری میتوان عصا، قاب عکس، جعبههای مختلف که اکثرا کاربرد زنانه دارند، جاقلمی، جعبه سیگار، پیپ، جاکلیدی و جلد آلبوم را شماره کرد. خاتم کاری در اصفهان گاها با هنرهای دیگر نظیر مینیاتور و مینا کاری ترکیب میشود. در این هنر هرچه اندازه و فاصله بین مثلثها کمتر باشد ارزش هنری کار و کیفیت آن بیشتر خواهد بود.
صنایع دستی روی چوب، معرق کاری و منبت کاری
چوب میتواند بستر بسیار مناسبی برای خلق آثار هنری باشد و انواع صنایع دستی چوبی در اصفهان و سرتاسر دنیا رواج دارد. دو نمونهی مهم از این صنایع را به شما معرفی میکنیم:
معرق کاری:
پیشینهی معرق کاری اصفهان به سده ششم هجری و همزمان با دورهی سلجوقی مرتبط میشود. معرق کاری در ابتدا به منظور زیباسازی و ایجاد نقوش بر روی چوب توسط موادی نظیر فیبر، خاتم، فلز، صدف و چوبهای رنگی دیگر است و بیشتر در تزیین بوفهها، درها و سطح میزها به کار گرفته میشد. امروزه علاوه بر دوربری از رنگهای پلی استر نیز در این صنعت استفاده میشود. در معرق کاری بیشتر از نقوش اسلیمی با ۵ رنگ اصلی چوبهای آبنوس، گلابی، توت، سنجد و فوفل استفاده میشود و توجه هنر دوستان زیادی را در سرتاسر دنیا به خود جلب کرده است.
منبت کاری:
اگر منبت کاری را کهنترین هنر اصفهان بنامیم سخنی اشتباه نگفتهایم. تاریخچهی دقیق منبت کاری در دست نیست اما اکثر مورخان قدمت این هنر را همراه با اولین دفعهای که بشر با ابزاری برنده شی چوب را بریده است میدانند. امروزه نیز صنعت منبت کاری در اصفهان و خصوصا گلپایگان بسیار پر رونق است اما متاسفانه رفته رفته نقوش اسلیمی و ختایی یا گل و بوته مورده استفاده در منبت کاری جای خود را به نقوش خارجی و غیر بومی میدهد و به سمت فراموشی کشیده میشود.
بر خلاف سایر هنرهای روی چوب، در منبت کاری به جای برجسته سازی نقوش برروی چوب خود چوب را با رنگها طبیعی کندهکاری میکنند و آن را به یک شکل منسجم در میآورند. متریال اصلی منبت کاری اصفهان چوب است و غالبا از چوب درختان گردو، فوفل، بقم، عناب، شمشاد و آبنوس استفاده میشود اما با کیفیتترین آنها چوبهای چربی مثل بقم و آبنوس هستند و کیفیت و ماندگاری بالاتری را نسبت به سایرین دارند. البته چون دختان گردو در ایران فراوانتر هستند، بیشتر استادکاران استفاده از آنها را ترجیح میدهند.
لاکی روغنی، یادگار دورهی صفویه
فرآورده های این صنعت بسیار متععد و متفاوت هستن. اما از میان مهمترین محصولات لاکی روغنی میتوان به دسته قلمدانها، جلد سازی و قاب آیینه اشاره کرد. تا جایی که اسناد و مدارک معتبر آوردهاند دمت این هنر به دورهی صفویه بر میگردد و در قبل از آن، یعنی در دورههای ایلخانان و سلجوقیان جلد کتابها ساده و چرمی بوده است.
در واقع هنر لاکی روغنی، هنر تزیین سطوح اشیا مختلف به کمک هنر نگارگری است که روی آن به کمک لاک مخصوص پوشانده میشود. نام دیگر این صنعت نقاشی روغن یا لای است. البته در یکی دیگر از شاخههای هنر دستی لاکی هنری، نگار گری بر روی کاغذهای فشرده شده انجام میشود که به آن اصطلاحا پاپیه ماشه، لغت فرانسوی به معنای کاغد فشرده شده مزیین شده، گفته میشود.
مسگری، افتخار ایرانیان
یکی از کهنترین صنایع دستی اصفهان و ایران مسگری است. قدمت مسگری در ایران حداقل به ۵ هزار سال پیش باز میگردد و اکثرا بر این باورند که مس اولین فلز یافت شده به دست انسان و ایرانیان اولین مسگران جهان بودهاند. اصفهان، زنجان، کاشان، کرمان و شیراز از مهدهای مسگری ایران محسوب میشوند و مس و مسگری در میان صنعتگرانشان بسیار محبوب است.
زری بافی یا مخمل بافی، بر آمده ازافسانه های کهن
زری بافی که به نامهای زرباف یا زربفت نیز شهرت دارد، از نفیسترین و ارزشمندترین صنایع دستی اصفهان برشمرده میشود. در این صنعت، پارچهای بسیار ظریف و گرانبها بافته میشود که تارهای آن از ابریشم خالص و پودهایش از ابریشمهای رنگی است. در پودهای این پارچه یکی در میان از نخ گلابتون استفاده میشود که دو رنگ نقرهای و طلایی موجود است. زربافت و زربافی علاوه بر اینکه امروزه بسیار در میان همگان مشهور و محبوب است، در گذشتههای دور به افسانهای ترین پارچهی ایرانی شاخته میشده و امرا و حاکمان به این نوع پارچه علاقه زیادی نشان میدادند.
گچ بری
استان اصفهان، فزون بر مناطق زیبا وخوش آب و هوا و امکان دیدنی از معماری حیرت انگیزی نیز برخوردار است. گچبری که یکی از رشتههای این هنر ظریف و ارزشمند است، در دورههای مختلف تاریخی همواره مورد توجه صنعتگران خوش ذوق این استان بوده است و به مرور زمان شامل تغییرات کلی و جزی شده است. ماده اولیه اصلی گچبری گچ است که به علت داشتن خواصی همچون چسبندگی، شکل پذیری، فروانی، ارزانی، استفاده آسان و رنگ مطلوب در هنرهای تزیینی و معماری کاربرد زیادی دارد.
ملیله سازی، ظرافت و استحکام در یک قاب
هنر ملیله سازی به پیوند دادن تارهای فلز بازیک در نقوش منسجم و با نظم گفته میشود. در این هنر شمشهای نقره با استفاده از دستگاه نورد به سکل مفتولهای باریک و چهارپهلو در میآیند. پس از آن با اتصال مفتولها اشکالی در اندازههای کوچک میسازند و در نهایت آنها را در یک قالب در کنار هم به کمک نقره با عیار پایین تر لحیم میکنند. البته بعضا در ساخت اشیا ظریفتری نظیر گوشواره و گل سینه ملیله کار از زرگران و میناسازان نیز کمک میگیرد.
قلمکار سازی، اختراع هنرمندان ایرانی
قلمکار سازی ابتدا توسط هنروران و صنعتگران ایرانی در دورهی مغولها ابدا شد. این صنعت در دورهی صفویان گسترش پیدا کرد و به اوج خود رسید. در آن زمان بیشتر لباسهای مردانه و زنانه از پارچههای قلمکاری شده تهیه میشد و لباسهای درباریان اکثرا از قمکار زر یا اکلیلی تهیه میشد. بازار قیصریهی اصفهان یکی از معروفترین محلهای خصوصی درباریان برای تهیه پارچههای قلمکاری شده که به «دلگه» شناخته میشود، به شمار میرفته است. امروزه بیشترین سفارشات قلمکار در قالب سفرههای قلمکاری شده است که در آن رنگها و نقشای سالیمی زیادی چون بته جقه به کار رفته است.
مینیاتور، رنگین کمان صنایع دستی اصفهان
مینیاتور نوعی سبک نقاشی است که از گذشته تا کنون در ایران رواج داشته است. یکی از مهدهای هنری آن اصفهان است و صنعتگران و نقاشان قابل توجهی را در حوضه مینیاتور در خود جای داده است. از این هنر به دوصورت استفاده میشود:
- یک، استفاده از مینیاتور در زیبا سازی دیوارها و معماری
- دو، کشیدن تابلوهای مینیاتور
نگار گری، در هم گره خوردگی رنگ و عشق
نگار گری، یکی دیگر از صنایع دستی اصفهان است که از پیشینه وتاریخچهی غنی برخوردار است. این هنر در دورهی شاه عباس دوم، مصادف با انتخاب اصفهان به عنوان پایتخت و مهد هنری ایران، به اوج خود رسید و تکامل یافت. در واقع نگار گری نیز زیباسازی اشیا به کمک نقاشی است و برای این کار از چوب، عاج، فیبر و استخوان استفاده میشود. پس از اتمام کار برای دور قاب یا جعبه از صنعتگران حرفههای دیگر نظیر مینا کاری و خاتم کاری کمک گرفته میشود.
سایر صنایع دستی اصفهان:
علاوه بر صنایع دستی بیشماری که تا به اینجا به شما معرفی کردیم، فهرستی از سایر صنایع دستی اصفهان آماده کردیم. این تعدد و تفاوت در صنایع دستی این استان نشاندهندهی ذوق هنری و یبا پسندی هنروران این خطه است و سبب شده تا اصفهان به زیبایی و هنر شهره آفاق شود.
- قالی بافی
- سوزندوزی
- کاشی سازی
- گره چینی
- نقره سازی
- مشبک
- صحافی
- ضریح سازی
- نمدمالی
- پوست و پوستین دوزی
- گیوه بافی
- عبا بافی
- سفال و سرامیک
- تذهیب
- تشعیر
- طراحی فرش
قیمت صنایع دستی اصفهان
مطمئنا برای شما هم در خریدی مطمين و راحت قیمت صنایع دستی، نحوه خرید، کیفیت بالا و مهارت استادکار امری مهم و ضروری قلمداد میشود. متاسفانه امروزه افراد سودجو و شیادی به عرصه صنایع دستی پا گذاشتند که با دریافت مبلغ هنگفتی از شما، کالای بی کیفیتی را به شما تحویل میدهند و یا ضمانت برگشت ندارند و کیفیت کارشان را تضمین نمیکنند.
این کار علاوه بر این که ارزش هنری هنر دست صنعتگران ایرانی را پایمال میکنند سبب سلب اعتماد مشتری نیز میشوند. اگر تا به حال نگران خریدی راحت و مطمئن بودهاید، دیگر زمان آنرسیده کهبا سلام آشنا شوید و طعم شیرین یک خرید به صرفه و آسان را بچشید. علاوه بر خرید صنایع دستی اصفهان، شما میتوانید با سلام به سرتاسر ایران دیدنی سفر کنید و با صنایع دستی آنجا آشنا شوید.
سخن آخر:
تا به اینجا با هم به نیمی از جهان هنر، یعنی اصفهان سفر کردیم و زیباییهای بکر و تاریخچه غنیش را با هم برشمردیم. هنرهای دست مردم زحمتکشش را به شما معرفی کردیم و آنها بررسی کردیم. حال نوبت آن رسیده است که شما برای ما بگویید.
کدام یک از صنایع دستی اصفهاننظر شما را بیشتر جلب کرد؟ به نظر شما نگارگری در میان هنر دوستان محبوبتر است یا هنر مینیاتور اصفهان؟ چرا؟ به نظر شما سفر به استان اصفهان در چه فصل یا فصولی دلپذیر تر است؟ ما مشتقانه منتظر نظرات، انتقادات و تجارب شما هستیم.
اگر به دنبال یک سفر رویایی از خانتان به سرتاسر ایران، از جنگلهای شمال تا ماسههای جنوب و یا از کوهستانهای غرب تا زیباییهای نفس گیر شرق هستید، آن هم بدون اینکه از روی مبل راحتیتان تکان بخورید حتما به سایت سلام مراجعه کنید. سلام یکی از موفقترین و منضبطترین سایتهای صنایع دستی ایرانی است که شما را به خوبی در خرید صنایع دستی ایرانی راهنمایی میکند. افزون بر این، فروشگاه تخصصی سلام، امتیازات مثبتی همچون ضمانت بازگشت، تضمین کیفیت و مهارت، تضمین قیمت، ارسال به سراسر ایران و بسته بندی زیبا و شرکتی که میتوانید همراه با آن صنایع دستی را هدیه دهید و لبخند را به دیگران نیز ببخشید، را دارد و خیال شما را از خریدی آسان و مطمئن همه جوره راحت میکند. حیرت آور نیست؟
برای نوشتن دیدگاه باید وارد بشوید.