تاریخچه شیشه گری در ایران
شیشه‌ها بخش مهمی از زندگی روزانه‌ي ما را تشکیل می‌دهند. از خاطرات بچگی‌هایمان و شیشه‌های رنگی درب خانه‌ی مادربزرگ گرفته تا انواع گلدان و ظروف شیشه ای که امروزه از آنها استفاده می‌کنیم. در این نوشتار از وبلاگ سلام قصد داریم سری به دنیای شیشه گری بزنیم. از چیستی این هنر و مهارت با شما سخن می‌گوییم و به بررسی تاریخچه شیشه گری در ایران و جهان می‌پردازیم. پس از آن نیز می‌کوشیم آموزش شیشه گری و ابزار مورد نیاز این هنر را برایتان شرح دهیم. اگر برای یک سفر هیجان انگیز به دنیای شفافیت و نور آماده‌اید، با ما همراه باشید.
شیشه‌ها نور متبلور در جهان هستی‌اند.
از زمان کشف و ابداع شیشه‌ها قرن‌ها می‌گذارد اما استفاده‌ی ما از این ماده‌ي جذاب همواره افزایش می‌یابد. چرا که شیشه تنها ماده‌ای است که جمعی از خاصیت‌های متضاد را در خود دارد، در عین این که محکم است، شکننده است؛ در عین این که انعطاف و شکل پذیری بالایی دارد، شکل نهایی ثابتی دارد و در عین این که شفاف است قابلیت جا دادن تقریباً هرچیزی را در خود دارد. به همین خاطر است که هنر شیشه گری ( یا به نام دیگرش آبادیس) همواره برای بشر جذاب بوده و هست.
تاریخچه شیشه گری در جهان
از آنجایی که مبدأ ابداع این ماده برای اولین بار در ایران نبوده است، بهتر است ابتدا به سراغ تاریخچه شیشه گری در جهان برویم.
فروشگاه سلام بهترین انتخاب برای خرید صنایع دستی
سایت سلام شاپ با داشتن سبدی متنوع از محصولات صنایع دستی امکان خرید انواع محصولات میناکاری، فیروزه کوبی، مس و پرداز و خاتم کاری از دسته محصولات صنایع دستی فلزی و انواع محصولات دیوارکوب همانند قاب و تابلو های صنایع دستی را برای شما میسر کرده است.
پیشنهاد میکنم محصولاتی که برای شما گلچین کرده ایم را مشاهده فرمایید.
قاب درختچه آبرنگ
تابلو ورق طلا طرح گل
قندان مدل انار سایز نقلی مسی
اولین شیشه‌های یافت شده در جهان
شاید برایتان جالب باشد که بدانید اولین کاربرد شیشه‌ها در زندگی اجداد اجداد اجداد ما به صورت مهره‌های تزئينی بوده است. اولین نمونه‌ی یافت شده از این مهره‌های شیشهای مربوط هزاره‌ي سوم پیش از میلاد و تمدن دلتای رود فرات است. پس در معنایی می‌توانیم مصریان را اولین شیشه گران تاریخ بدانیم.
البته که با گسترده‌تر شدن مسیر تجارت‌های دریایی کم کم سنگ‌های شیشه توسط فینیقی‌ها به سرتاسر جهان رسید و دیگر ملت‌ها نیز از خاصیت جادویی این ماده متحیر شدند.
تحولات شیشه گری در جهان
به مرور زمان تحولات زیر در صنعت و هنر شیشه گری در جهان پدید آمد:
- در حدود ۲۵۰۰ سال پیش از میلاد، شیشه گران شروع به ذوب مواد اولیه (سنگ‌های شیشه) کردند.
- بین النهرینی‌های شیشه گر قالب‌های ماسه‌ای و روشی نو برای ساخت ظروف شیشهای را در ۱۵۰۰ سال قبل از میلاد شروع کردند.
- اختراع لوله‌ی دم و روش دمیدن برای ساختن شیشه، بزرگترین انقلاب در شیشه گری بود که در اوایل قرن اول میلادی و در سوریه اتفاق افتاد.
شیشه گری عصر اسلامی
یکی از سبک‌های مهم در تاریخچه شیشه گری در ایران و جهان، سبک اسلامی است. می‌دانیم قرون سوم و چهارم هجری قمری از دوره‌های طلایی تمدن اسلامی شمرده می‌شوند و این پیشرفت را حتی می‌توانیم در هنر‌هایی همچون شیشه گری نیز ملاحظه کنیم. تعدادی از ابداعات شیشه گران اسلامی عبارت‌اند از:
۱. ابداع روش « شیشه چرخی» در قرن ۷ میلادی برای تولید شیشه‌ی تخت
۲. ابداع روش‌های تراش عمیق بر روی شیشه برای ایجاد تصاویر زیبا
۳. ساخت تنگ‌های شیشهای، ظروف درب‌دار، حباب‌های روشنایی و ظروف پایه‌دار
۴. تلفیق هنر شیشه گری و میناکاری برای مطّلا کردن ظروف شیشهای
تاریخچه شیشه گری در اروپا
به مرور زمان و در روند بررسی تاریخچه شیشه گری در جهان متوجه می‌شویم که در حدود قرن ۱۷ میلادی شیشه‌گری اسلامی و شرقی به افول رفت و به جای آن شیشه‌گران ونیزی و غربی مشهور شدند. تولید عمده‌ي شیشه و استفاده از ماشین‌آلات نیز به مرور وارد جریان شیشه گری شد تا امروزه که می‌بینیم کارخانه‌ها و کارگاه‌های بزرگ ساخت شیشه در سرتاسر جهان مشغول به کار هستند.
ٰتاریخچه شیشه گری در ایران
قدمت ظروف شیشهای در ایران به شکل‌گیری اولین تمدن‌ها باز می‌گردد. در جدول زیر می‌توانید به تفکیک دوره‌ی تاریخی انواع شیشه و شیشه گری در ایران را رصد کنید:
| دوره‌ي تاریخی | ویژگی‌های سبک شیشه گری |
| پیش از تاریخ | حضور بطری‌های شیشهای در مکشوفات تمدن‌های مارلیک و چغازنیبل |
| هخامنشیان | انواع مهره‌های شیشهای که به رنگ‌های سیاه و سفید دیده شده‌اند و اکنون در موزه‌ی آبگینه‌ی تهران به نمایش در آمده‌اند. |
| ساسانیان | شیشه‌های لاجوردی و تراش خورده‌ی این دوره در کشور چین بسیار مشهور بودند و شیشه ساسانی نامیده می‌شدند. |
| اشکانیان | تولید جام‌های پایه‌دار شیشهای با نقش‌های برجسته |
| سلجوقیان | اوج صنعت شیشه گری دستی در ایران – ساخت شیشه‌هایی با قطر بسیار کم ( در حد میلیمتر) |
| مغول‌ها | از بین رفتن رواج شیشه گری و پیشرفت کاشی کاری و سفالگری |
| صفویان | رونق دوباره‌ی تولید و استفاده از شیشه علی‌الخصوص توسط شاه عباس |
| قاجاریان | ورود روش‌های صنعتی ساخت شیشه و واردات شیشه‌های خارجی- افول شیشه گری دستی |
همین‌طور که مشاهده می‌کنیم با مدرن شدن جهان، شیشه‌گری دستی به مرور افول پیدا کرد. با این حال هنوز هم در برخی شهر‌های ایران و جهان (مانند تهران، اصفهان، شیراز و ونیز در ایتالیا) شاهد وجود و فعالیت این کارگاه‌ها هستیم.
مواد مورد استفاده در ساخت شیشه
در روش دستی ساخت انواع شیشه مواد و ترکیبات گوناگونی دخیل هستند. هرچند که پایه و اساس تشکیل هر گونه شیشهای، وجود ماده‌ای به نام سلیس و مشتقات آن است. برای مایع و روان کردن سنگ‌های چخماق یا چینی از عناصر ذوب کننده‌ای مانند سولفات، کربنات و استات سدیم استفاده می‌شود تا نقطه ذوب سلیس پایین آمده و حالت روان پیدا کند.
موادی مانند کلیسم کربنات کمک می‌کند تا در مرحله‌ی ذوب شدن، سلیس و ترکیبات سدیم به خوبی مخلوط شوند.
ابزار شیشه گری
- میله‌ی دم (بوری)
- سنگ کار
- قاشق چوبی
- دستگاه آب
- قالب تخته
- قیچی
- تیغ
- و…
روش‌های ساخت شیشه
می‌دانیم شیشه گری در واقع هنر ذوب کردن سنگ شیشه و سپس شکل دادن به آن است. برای ساخت و تولید شیشه سه روش عمده وجود دارد:
- روش فوتی: که در آن استاد شیشه گر با مهارت کامل و تنها به وسیله‌ی میله‌ی دم از ماده‌ی مذاب و اولیه‌ي شیشه، ساختار شی مد نظرش را با دمیدن شکل می‌دهد.
- روش فوتی-قالبی: ترکیبی است از استفاده از میله‌ی دم و قالب.
- روش پرسی: روشی که در آن ماده‌ی اولیه را به سرعت در قالب پرس می‌گذارند و به اعمال نیروی ناگهانی به شیشه شکل می‌دهند.
در هر سه‌ی این روش‌ها، شیشه پس از شکل گرفتن اولیه، نیاز به خنک شدن و به اصطلاح «استراحت کردن» دارد. بعد از این مرحله نیز زدگی‌های اطراف شیشه پرداخت می‌شود.
صنایع دستی شیشه ای
شاید بتوانیم همان ظرف اولیه‌ای که از کارگاه شیشه گری بیرون می‌آید را به نوعی یک صنعت دستی بدانیم. اما هنرمندان با ذوق کشورمان همواره کوشیده‌اند با تلفیق انواع هنرها با یک‌دیگر، اشیائی چند برابر زیباتر تولید کنند. در ادامه برخی از این هنر‌هایی که در آنها از شیشه استفاده می‌شود را به شما معرفی خواهیم کرد:
نقاشی روی شیشه
ویترای یا شیشه‌ی نقشینه یکی از محبوب‌ترین صنایع دستی در جهان است. در این هنر با استفاده از ابزار و رنگ‌های مخصوص نقوش زیبایی بر شیشه‌ها کشیده می‌شوند و بعد با قرار گرفتن در کوره رنگ و طرح آنها تثبیت می‌شود. کاربرد این نوع شیشه‌ها در معماری و چینش دکوراسیون داخلی بسیار مشهود است.
شیشه گری مینیاتور
یکی دیگر از هنرهای بسیار زیبا که بیشتر تاکید بر ساخت شیشه دارد تا پرداخت آن هنر شیشه گری مینیاتور است. اشیاء خلق شده در این رشته همگی برای ما آشنا هستند اما ابعادی بسیار ریز و میناتوری دارند و به عنوان وسیله‌ای دکوری به کار می‌روند.
چاپ دستی روی شیشه
مونوپرینت یا چاپ روی شیشه شیوه‌ای از تصویرگری دستی است که در آن هنرمند با استفاده از سطح صاف و صیقلی شیشه بر روی کاغذ طرح خود را به زیبایی چاپ می‌زند.
راهنمای خرید آثار شیشهای دست ساز
اگر شما نیز روزی خواستید از آثار شیشهای دست ساز خریداری کنید، بهتر است به نکات زیر دقت کنید:
- محصولات شیشه ای دست ساز که به قصد کاربردی بودن طراحی شده‌اند باید فرم ساده‌ای داشته باشند تا استفاده از آنها آسان باشد.
- اگر محصول شیشه‌‌ي ماتی را انتخاب می‌کنید، دقت کنید تمامی سطوح آن به حد یکسان مات شده باشد.
- رنگ کار شده بر آثار شیشه ای منقوش باید ثابت باشد و به مرور از بین نرود.
- اگر از اتصالات فلزی در وسیله استفاده شده است، مطمئن شوید سطح فلزی به خوبی پرداخت شده باشد و با شیشه فیکس باشد.
- تراش‌های سطح محصول باید یک‌دست باشند و نباید هیچ تیزی یا سطح برنده‌ای داشته باشند.
- تعداد رنگ‌ها به کار رفته در اثر، بر روی قیمت محصولات شیشه ای تاثیر می‌گذارد.
شما دیگر چه نکاتی را به این مجموعه اضافه خواهید کرد؟
خرید صنایع دستی در مجموعه‌ي تولیدات هنری سلام
در این فروشگاه آن لاین صنایع دستی، ما می‌کوشیم تا همواره محصولات اصیل ایرانی را تولید کرده و به دست شما برسانیم. انواع صنایع دستی موجود در فروشگاه سلام کیفیت اصالت و ضمانت برگشت دارند و از قیمت عالی برخوردار هستند. برای دیدن انواع این صنایع دستی زیبا به فروشگاه ما مراجعه نمایید.
سخن پایانی درباره‌ی تاریخچه شیشه گری در ایران
کوشیدیم در این نوشتار سری به دنیای شیشه و شیشه گری بزنیم. امیدواریم توانسته باشیم اطلاعات تاریخچه‌ی این هنر در ایران و جهان را به خوبی برای شما شرح داده باشیم و روند و پروسه‌ی تولید شیشه را به شما معرفی کرده باشیم. از این که تا به اینجا با ما همراه بودید متشکریم و بسیار خوشحال می‌شویم نظرات شما درباره‌ي تاریخچه شیشه گری در ایران و جهان و تجربیاتتان از خرید محصولات شیشه ای را بدانیم.
برای نوشتن دیدگاه باید وارد بشوید.