کشور عزیز ما ایران، در هر گوشه‌ای، هر شهر و دیاری، مردمانی با فرهنگ و با سلیقه دارد که به راستی مثل در و گوهر، با ارزش و گرانبها هستند. تاریخ و تمدن کشور ما در جهان شناخته شده و مثال زدنی است. برای همین آثار ارزشمند و زیبایی از زمان قدیم، تا به حال، در حال تولید و ساخته شدن هستند که بسیار چشم‌نواز بوده و برای ما اهمیت زیادی دارند. این صنایع دستی با ارزش و گرانبها، به دلیل تعدد و تنوعی که دارند، دسته بندی شده و  به صورت طبقه بندی صنایع دستی ایران در آمده‌اند و فهرست آنها به صورت دسته بندی شده، موجود است. در این نوشتار از سری بلاگ پست‌های گروه آفرینش‌های هنری سلام، قصد داریم با یکدیگر این طبقه بندی را کامل بررسی کنیم و انواع و اقسام صنایع دستی کشور عزیز و مردم هنرمند خود را بشناسیم.

طبقه بندی صنایع دستی ایران طبق فرهنگستان هنر

دسته بندی‌ها و طبقه بندی‌های زیادی برای صنایع دستی کشور ما در منابع مختلف وجود دارد که می‌توان گفت همه آنها نقاط مشترک زیادی با یکدیگر دارند. اما طبق فرهنگستان هنر جمهوری اسلامی ایران، این طبقه بندی، به شرح زیر است.

بافته‌های داری

همه ما در خانه و محل زندگی خود، از فرش‌های زیبا استفاده می‌کنیم و یا اینکه گلیم در اتاق خود پهن می‌کنیم. چرا که سبک زندگی ایرانی، در خانه خود قالی را یک عنصر اصلی می‌داند و وجود آن ضروری است. همچنین بسیاری از هنر دوستان و علاقه‌مندان به هنر، از دیگر زیر مجموعه‌های قالی در خانه خود استفاده می‌کنند و زیبایی و اصالت آنها را درک کرده اند.

افراد زیادی در کشور ما، به بافت قالی دستباف و دیگر بافت‌های داری مشغول هستند و با بهترین کیفیت، آنها را به تولید می‌رسانند. قالی ایرانی در سراسر جهان، شهرت دارد و همه از زیبایی و اصالت آن حرف می‌زنند. همچنین بازرگانان زیادی، به صادرات این محصول زیبا و با ارزش می‌پردازند.

قالی

• قالی تمام پشمی
• قالی پشم ابریشم
• قالی کرک ابریشم
• قالی گل ابریشم
• قالی تمام ابریشمی

گلیم

• گلیم دو رو
• گلیم یک رو
• گلیم یک رو با ترکیبی از بافت‌های قالی

سایر بافت‌های داری

• گبه
• زیلو

بافته‌های دستگاهی

بافته‌های دستگاهی در ایران، از ساده‌ترین و ابتدایی‌ترین دستگاه‌ها شروع شده و تا بحال، که ابزار با پیشرفت تکنولوژی، مدرن شده و کار کردن با آنها نیز ساده‌تر شده است ادامه دارد. در کشور ما، ابتدایی‌ترین دستگاه، یک چوب ساده و تعدادی وزنه بوده است که نخ‌های تار را از یک چوب افقی آویزان می‌کردند و وزنه‌ها را به انتهای نخ‌ها آویزان می‌کردند تا با ایجاد کشش، فرآیند انجام کار بهتر پیش برود.

بعد از آن نیز، دستگاه‌های دو ‌وردی، چهار وردی و ژاکارد، روی کار آمدند تا اینکه تار در جهت طول و پود در جهت عرض، در هم تنیده شوند. اما همین بافته‌ها، دسته بندی شده و در یک لیست منظم قرار گرفته اند.

جاجیم

• جاجیمچه
• گلیمچه متکازین
• چنته
• کیسه حمام
• موج
• ماشته
• اهرامی

پارچه

پارچه بافی هم از قدیم تا بحال در صنعت نساجی کشور ما وجود دارد و در انواع مختلفی، این محصول به تولید می‌رسد. مثل پارچه‌های فاخر، که شامل زربفت، مخمل، مخمل نقش برجسته، ترمه، دارایی‌بافی، ابریشم‌دوزی می‌شوند. همینطور سایر پارچه‌ها، شامل عبا، برک، کرباس، متقال، ارمک‌بافی، شمد، شعربافی، احرامی، چادرشب بافی، رو فرشی و پرده ای هستند.

گلیم یا پلاس

یکی از دستبافت‌های ساده ایرانی که تار آن از پنیه یا پشم و پود آن از پشم تشکیل شده است و طرح‌های آن، مختص به فرهنگ و سلیقه مخصوص به مردم هر منطقه است.

رودوزی‌های سنتی

رودوزی یکی از روش‌های قدیمی و اصیل ایرانیست که اغلب بانوان از آن برای زیبا کردن پارچه‌های اطراف خود استفاده می‌کردند و در روش‌های مختلفی این هنر را اجرا می‌کردند. رودوزی همچنان در شهرها و روستاهای ما ادامه دارد و افراد زیادی علاقه‌مند و دوستدار این هنر زیبا هستند.

مادران و مادربزرگ‌های ما در گذشته، از عناصر موجود در طبیعت اطراف خود بهره برده و با بکار گیری هنر خود، پارچه‌های موجود در خانه خود را به زیباترین روش‌ها تزئیین می‌کردند. شاید شما هم جلد قرآن گلدوزی شده، قلابدوزی‌های زیبا، گلابتون دوزی‌های روی لباس‌ها را به خاطر داشته باشید که تهیه کردن آنها، دقت و وقت زیادی را به خود اختصاص می‌داد. طبقه بندی صنایع دستی ایران در زمینه رودوزی، زیاد و مفصل است که در ادامه به آن می‌پردازیم.

دوخت روی پارچه

رودوزی‌ها در هنر و صنایع دستی کشورمان، به دو دسته تقسیم می‌شوند که یکی از آنها مربوط به روی پارچه می‌شود و سطح یک پارچه را تزئین می‌کند.

سوزن‌دوزی:

• سوزن‌دوزی درویشی تفرش
• سوزن‌دوزی بلوچ
• سوزن‌دوزی ترکمن
• سوزن‌دوزی ممقان
• خامه دوزی سیستان
• سیاه دوزی سیستان
• پته‌دوزی
• بخارادوزی
• نقش‌دوزی
• نواردوزی
• ملیله‌دوزی
• گلابتون‌دوزی
• خوس‌دوزی
• زرتشتی‌دوزی

قلاب‌دوزی:

• قلاب‌دوزی اصفهان
• قلاب‌دوزی رشت

دوخت داخل پارچه

سایر دوخت و دوزها روی پارچه، دوخت داخل پارچه است که انواعی دارد.

• چشمه دوزی
• سکمه دوزی

پیوند دادن دیگر مواد و عناصر به پارچه

• قیطان‌دوزی
• ده‌یک‌دوزی
• پیله‌دوزی
• آجیده‌دوزی
• منجوق‌دوزی
• نقده‌دوزی
• پولک‌دوزی
• سکه دوزی
• زغره‌دوزی
• چهل‌تکه‌دوزی

صنایع دستی فلزی

فلز، یکی از عناصری است که در زمان زیست انسان‌های اولیه روی زمان پیدا شده و استفاده از آن رواج پیدا کرده است. از زمانی که انسان فلز مس را از خاک جدا کرد و به مرور زمان، از آن در ساخت ابزار کشاوزی، ابزارآالات جنگی، وسایل آشپزی و سایر محصولات استفاده کرد. بعدها افراد با ذوق و هنرمند، از فلز برای ساخت صنایع دستی استفاده کردند و هنر خود را به رخ جهانیان کشیدند.

این محصولات، در کشور ما همچنان ساخته شده و دوستداران خود را دارند. مثل ظروف مسی اصفهان، قلم زنی و ملیله کاری که در زیباترین شکل ممکن ساخته می‌شوند. علاقه‌مندان به این صنایع دستی، برای خرید آنها باید حساسیت به خرج داده و هنگام انتخاب، دقت زیادی را بکار بگیرند. چرا که عده‌ای افراد سودجو، دست به تولید محصولات بی کیفیت می‌زنند و اجناس تقلبی را وارد بازار می‌کنند. فروشگاه اینترنتی سلام، محصولات باکیفیت را با قیمت مناسب و زیباترین شکل، به دست مشتریان می‌رساند و کیفیت محصولات خود را تضمین می‌کند.

• دوات‌گری
• حکاکی روی فلز
• قلم‌زنی
• مشبک فلز
• ملیله‌کاری
• زرگری
• کوفته‌گری:
• طلاکوبی
• نقره‌کوبی
• مس‌کوبی
• ورشوسازی
• چلنگری
• زمودگری
• قفلسازی
• ریخته‌گری
• زیورسازی
• انگشترسازی
• آثار فلزی ترکیبی:
• جنگ‌افزارسازی
• ضریح‌سازی
• علامت‌سازی
• چاقوسازی

مینا کاری

اگر به اصفهان، نقش جهان، سفر کرده باشید، در میدان امام و سایر بازارهای این شهر زیبا، حتماً ظروف میناکاری را زیاد دیده اید. ظروفی که با نهایت دقت و کیفیت در این شهر به تولید می‌رسند و ظاهر بسیار زیبایی برخوردار هستند. در اصفهان کارگاه‌های زیادی مشغول به کارند و اساتید مطرح در این زمینه، به تولید محصولات باکیفیت در زمینه میناکاری می‌پردازند.

انواع مینا کاری در طبقه بندی صنایع دستی ایران:

• مینای خانه‌بندی
• مینای مرصع
• مینای نقاشی

سفالگری

هنر سفالگری یکی از قدیمی‌ترین صنایع دستی است که قبل از رواج صنعت شیشه گری، این محصولات پرکاربردترین ظروف غذاخوری بوده‌اند. برای ساخت محصولات سفالی، از خاک رس استفاده می‌شود. همچنان این صنعت در بعضی از شهرهای ما به طور گسترده رواج دارد اما بیشتر جنبه تزئینی به خود گرفته است. چرا که ظروف با جنس‌های مختلف، هم اکنون در بازار موجود هستند.

سفال بدون لعاب:

• سفال‌گری با دست
• چرخ‌کاری
• نقش برجسته سفالی

سفال لعاب‌دار:

• سفال دوغابی
• لعاب‌سازی
• نقاشی روی لعاب
• نقاشی زیر لعاب

آبگینه

یکی دیگر از آثار در طبقه بندی صنایع دستی ایران، مربوط به آبگینه است که به دو صورت رواج دارد:

شیشه گری:

شیشه گری فوتی و شیشه گری فوتی قالبی که در انواع بارفتن، دوپوست و سه پوست تهیه می‌شود.

تزئین شیشه:

یکی دیگر از زیرمجموعه‌های آبگینه، تزئین شیشه است که به صورت زیر رواج دارد:

• تراش روی شیشه
• نقاشی روی شیشه مینایی
• نقاشی پشت شیشه
• آبگزکاری
• مات‌کاری
• تلفیق شیشه و فلز

صنایع دستی چوبی

چوب یکی از عناصر موجود در طبیعت است که افراد برای ساخت آثار هنری از دیرباز آن را بکار گرفته و با روش‌های مختلف و مختص به مناطق متفاوت، آثار زیبایی را خلق کرده اند.

• پیکرتراشی
• ارسی‌سازی
• چیق‌بافی
• خاتم‌کاری
• خراطی
• ساز‌سازی
• سوخت روی چوب
• قواره‌بری
• کنده‌کاری
• گره‌چینی
• مشبک‌کاری‌چوب
• معرق چوب
• معرق منبت
• منبت‌کاری
• نازک‌کاری
• نقاشی روی چوب
• خولک بافی
• توتن بافی

صنایع دستی سنگی در ایران

یکی دیگر از صنایعی که در کشور ما رواج داشته و دارد، آثاری هستند که با استفاده از سنگ، تولید می‌شوند.

• سنگ‌تراشی
• خراطی سنگ
• معرق سنگ
• مشبک سنگ
• حکاکی روی سنگ
• مرصعکاری
• فیروزه کوبی

صنایع دستی چرمی

چرم به عنوان ماده‌ای که از زمان قدیم تا امروز، به روش‌های مختلفی مورد استفاده قرار گرفته است، حالا هم به عنوان یکی از صنایع دستی کشور شناخته می‌شود. مردم از چرم برای نوشتن، لباس، جلد و دیگر کاربردها استفاده می‌کردند و در صنایع دستی هم مورد استفاده قرار می‌گیرد.

• حکاکی روی چرم
• سراجی
• سوخت روی چرم
• معرق چرم

فروشگاه آنلاین صنایع دستی سلام

حالا که با طبقه بندی صنایع دستی ایران بیشتر از قبل آشنا شدید، ممکن است بعضی از آنها کاملاً برای شما جدید باشند. بعد از آشنایی با این محصولات جدید، حتماً شوق خرید آنها در شما به وجود آمده و دوست دارید که محصولی با کیفیت و اصیل را خریداری کنید.

ممکن است گاهی این کار کمی سخت باشد چرا که بعضی افراد با سودجویی و بدون توجه به ارزش این محصولات، اجناس تقلبی را به مردم عرضه کنند و امکان تشخیص محصول اصل و غیر اصل سخت خواهد بود. اما فروشگاه اینترنتی سلام همواره سعی کرده محصولات صنایع دستی را با تنوع زیاد و کیفیت بالا به دست مشتریان عزیز خود برساند.

سخن پایانی

طبقه بندی صنایع دستی ایران به ما کمک کرد تا با این آثار ارزشمند بیشتر آشنا شویم و شاید تلنگری باشد که به دنبال خواندن و مطالعه بیشتر درمورد این محصولات باشیم و سعی کنیم ارزش واقعی آثار گرانبها را درک کنیم.