صنایع دستی کرمان
استان کرمان یا «کارمانیا» در زبان باستان، امروزه با تقسیم‌بندی جدید استانی، پهناورترین استان ایران است. این استان یازده درصد وسعت کشور را به خود اختصاص داده و نهمین استان پرجمعیت ایران به حساب می‌آید. استان کرمان به نوبۀ خود قطب صنعتی، فرهنگی، سیاسی و کشاورزی در میان استان‌های منطقۀ جنوب شرق ایران به شمار می‌آید. شهر کرمان با قدمتی که به دوران هخامنشیان برمی‌گردد، از تاریخی‌ترین شهرهای ایران محسوب می‌شود. هرساله گردشگران و مسافران زیادی به این شهر زیبا و دوست‌داشتنی سفر می‌کنند و به همین خاطر صنایع دستی کرمان اهمیت بالایی را در جایگاه فرهنگ ایران دارند.
کرمان، مردمانی خونگرم و آب و هوای کویری دارد. این شهر با جاذبه‌های تاریخی و گردشگری فراوانش، در مرکز ایران واقع شده است. به‌علاوۀ آثار تاریخی کرمان، سوغات و صنایع دستی آن نیز از جاذبه‌های گردشگری این شهرستان به شمار می‌روند. صنایع دستی کرمان آوازۀ جهانی داشته و از تنوع بسیار زیادی برخوردار هستند. بازار گنجعلی‌خان در شهر کرمان، از قدیم‌الایام محلی برای عرضۀ صنایع دستی و سوغات این شهر بوده است. کرمان با داشتن 7 اثر ثبت‌شده در فهرست میراث جهانی یونسکو، از منظر صنایع دستی در مقام اول ایران قرار دارد. این شهرستان به لطف تولیدات مرغوب خود، رتبه نخست صادرات غیرنفتی کشور را از آن خود کرده است.
سایت سلام در این مطلب، قصد دارد که صنایع دستی متنوع شهر کرمان را معرفی کند. پس با ما تا انتهای مقاله همراه باشید.
مس کرمان
هنر مسگری که می‌توان از آن به زیبایی یاد کرد، از صنایع دستی کرمان بوده و در بازارهای این شهر عرضه می‌شود. صنعتگران در هنر قلم‌زنی به روش سطح کاری، از ایجاد هرگونه فرورفتگی در سطح ظروف مسی پرهیز می‌کنند. در این هنر فقط بر اساس طرح مورد نظر، با قلم‌هایی روی مس خط انداخته شده و یا با قلم‌هایی که بافت‌های گوناگون دارند، بر سطح فلز بافت ایجاد می‌شود. حین گذر از بازار گنجعلی‌خان کرمان، مغازه‌ها و استادان کاری که مشغول به ساخت اشیای مسی هستند، توجه شما را به خود جلب می‌کنند. می‌توانید نمونه‌ی جذابی از ظروف مسی را در سایت سلام ببینید.
به دلیل همجواری کرمان با معادن مس، این استان از 5000 سال پیش تاکنون، از مراکز مهم ساخت ظروف مسی و تزئینات روی آن محسوب می‌شود. حفاری‌های انجام شده در «تل ابلیس» در 17 کیلومتری جنوب شرق بردسیر کرمان، نشان می‌دهد که مردم این ناحیه حدود 6000 سال قبل، موفق به ذوب مس در کوره‌های ابتدایی و ساخت ابزار و ظروف مسی شده‌اند. همچنین در بررسی‌های منطقۀ شهداد، باستان‌شناسان موفق به کشف نقاطی شدند که آثار کهن‌تری را در بر داشته است.
پته‌دوزی
از معروف‌ترین صنایع دستی کرمان، پته‌دوزی است. این هنر، نوعی سوزن‌دوزی بوده که توسط زنان و دختران هنرمند استان کرمان خلق می‌شود. پته‌دوزی جایگاه خاصی در کرمان دارد. در این هنر، هنرمندان نخ‌های کرکی ابریشمی، الوان و یا پشمی را بر روی پارچه‌هایی می‌دوزند. پارچۀ زیری پته «عریض» نام دارد و به رنگ‌های سبز، قرمز، سفید، زرد، سرمه‌ای، نارنجی، مشکی، عنابی و قهوه‌ای به چشم می‌خورد. البته شایان ذکر است که رایج‌ترین رنگ عریض، سفید و قرمز است. هنرمندان این عرصه، بعضی از مواقع نقوش را به صورت ذهنی بر روی پارچه حک می‌کنند.
روپوش مقبرۀ شاه نعمت‌الله ولی را زیباترین نمونۀ پته‌دوزی می‌دانند. تاریخ دوخت این روپوش به سال 1285 برگشته و تا به امروز زبانزد خاص و عام است. لباس‌ها و بافته‌های تزئین‌شده به روش پته‌دوزی، می‌توانند از بهترین سوغاتی باشند که از کرمان برای عزیزان خود می‌برید. پته‌دوزی‌های مختلف در قالب روتختی، رومیزی، پرده، بالش و کوسن در این استان یافت می‌شوند.
قالی کرمان، مشخصه‌ی صنایع دستی کرمان
احتمالاٌ شنیده‌اید که بگویند «فلانی مثل قالی کرمون می‌مونه». دوام و کیفیت قالی این استان، باعث شده است که از این اصطلاح برای توصیف افراد مسن سلامت استفاده شود.
استان کرمان از قطب‌های اصلی قالی‌بافی ایران است. رواج قالی‌بافی در این استان، به دوران صفویان برمی‌گردد. قدمت این هنر در کرمان، این شهر را در زمینۀ فرش و قالی دستبافت مشهور کرده است. قالی کرمان طرفدارن بسیاری در نقاط جهان داشته و در صادرات نیز نقش بسزایی را ایفا می‌کنند.
بخشی از پشم مورد نیاز برای بافت این قالی از خراسان و بخشی نیز از کرمانشاه تامین می‌شود. همچنین در برخی از شهرستان‌های استان کرمان نیز پشم‌های مرغوبی تولید می‌شود. کمتر می‌توان دو قالی شبیه به هم از نظر رنگ و نقشه را پیدا کرد. چرا که طرح و رنگ در کرمان اهمیت زیادی دارد. از جمله طرح‌های رایج در قالی کرمان می‌توان خشتی، نقش گل محمدی، قاب قرآنی، ستونی، قابی، شاه‌عباسی، ترنجی، افشان، برگ فرنگی، سرام، درختی و شکارگاه را نام برد. گرۀ «فارسی» گرۀ رایج در قالی‌بافی کرمان است. این قالی از نظر رنگ، تنوع بی‌نظیری دارد و در انواع نفیس آن، بیش از ۳۰ رنگ مشاهده می‌شود. به علت طبیعی بودن اکثر این رنگ‌ها، حسن دیگر قالی کرمان این است که در گذر زمان کیفیت خود را از دست نخواهد داد.
قالیچه‌های افشار
از دیگر بافته‌های مطرح در استان کرمان، قالیچۀ افشاری است. این قالیچه‌ها به طور عمده در روستاهای اسطور، نجف‌آباد، بلورد، محمودآباد، پاریز و زیدآباد تولید می‌شوند. نام این قالیچه از بافندگان آن نشات می‌گیرد. ایل افشار که به کرمان کوچ کرده‌اند، تار و پود آن را در هم می‌آمیزند. طرح و رنگ‌های این قالیچه در هر ایل متفاوت است. اصالت قالیچه‌های کرمان در کارهای ایلات افشار قابل لمس بوده و در نقشه و طرز بافت آن‌ها، درآمیختگی هنر مردم آذربایجان و کرمان دیده می‌شود.
شال‌بافی، از صنایع دستی کرمان
پیش از شناخته شدن کرمان به هنر قالی‌بافی، شال‌بافی در این استان رواج زیادی داشته است. این صنعت در کرمان پیشینۀ هزارساله داشته و در دوران قاجار، پایۀ اصلی اشتغال این استان بوده است. شال کرمان به لباس دولت‌مردان ایرانی زینت بخشیده و کالایی گران‌قیمت و سوغاتی ارزشمند بوده است. این رشته از رشته‌های قدیمی و اصیل صنایع دستی در «هوتک» کرمان است. شال‌بافی معمولاٌ خانگی بوده و کارگاه در خانه قرار دارد.
شال به‌طور معمول سه متر طول و یک چهارم عرض دارد و آن را می‌توان بر اساس نقش و رنگ‌های مختلف، در در دسته‌های لاکی، لاجوردی، بوته‌ای، شاخ گوزنی، ترمه، احرامی و زنگاری قرار داد.
گبردوزی
از آنجایی که این هنر، هنر دست زرتشتیان ایران بوده است، به هنر«زرتشتی‌دوزی» نیز شهرت دارد. در گبردوزی از رنگ‌های روشن و پرطراوت همانند سفید، سرخ و سبز استفاده می‌شود. هنرمندان گبردوزی در اغلب موارد از نقش درخت سرو، گل میخک، طاووس، مرغ، هدهد، خروس و اشکال هندسی و متقارن در آثار خود استفاده می‌کنند.
عریض بافی
عریض پارچه‌ای دستباف پشمی و نسبتاٌ ضخیم است. زنان پته‌دوز بر روی این پارچه، پته‌دوزی انجام می‌دهند. اخیراٌ دستگاه‌های برقی و اتوماتیک جای دستگاه‌های چوبی را گرفته‌اند. در گذشته از این پارچه برای کت و پالتو استفاده می‌شد اما مصرف عریض امروزه بسیار کم و حتی در پته‌دوزی محدود گشته است. متاسفانه عریض‌های ماشینی کیفیت عریض‌های دستباف را نداشته و نقش و طرح آن‌ها نیز تغییر کرده است.
آجیده‌دوزی
لایه‌دوزی و پنبه‌دوزی نام دیگر آجیده‌دوزی است. آجیده‌دوزی یکی از رودوزی‌های سنتی و باسابقۀ ایرانی است. در این هنر لایه‌ای از پنبه بین دو لایۀ پارچه قرار گرفته و سپس با دوخت روی پارچه، هنرمندان نقوش و طرح‌های ظریف و برجسته‌ای را ایجاد می‌کنند.
خورجین
خورجین‌های کرمان دارای طرح‌های هندسی و متقارن بوده و از بهترین سوغات برای عزیزانتان به شمار می‌روند. در بافت خورجین از پشم‌های رنگی، نخ پنبه و در بعضی موارد، موی بز استفاده می‌شود. اگرچه این محصول امروزه کاربرد خاصی در زندگی مردمان شهری ندارد اما اهالی روستاها و عشایر، همچنان اقدام به بافتن خورجین می‌کنند. می‌توان از خورجین‌ها در پشت دوچرخه یا موتورسیکلت استفاده کرد.
جاجیم بافی در صنایع دستی کرمان
از دیگر صنایع دستی کرمان، جاجیم بوده که زیراندازی دورویه است و بر خلاف اکثر محصولاتی که به عنوان زیرانداز استفاده می‌شوند، پرز ندارد. این محصول از نظر ظاهری بسیار شبیه به پلاس است اما از آن بافت نازک‌تری دارد. نقش و نگارهای ظریف و زیبایی با استفاده از نخ‌های پشمی روی این دست‌بافته ایجاده شده و محبوبیت این محصول را بین دوستداران صنایع دستی افزایش داده‌اند.
گیس نخل خرما
از «سیس» یا «گیس نخل خرما» که الیاف روییده در کنار نخل خرما هستند، برای بافت محصولات مختلفی مثل پادری، طناب، سبد و انواع حصیر استفاده می‌شود. این هنر در کرمان رواج بالایی دارد و گردشگران به راحتی به نمونه‌های متنوعی از محصولات سیس‌بافی در کرمان دسترسی خواهند داشت.
خوس‌دوزی
از دیگر هنرهای اصیل و قدیمی کرمان، خوس‌دوزی است. در این هنر با استفاده از الیاف طلا و نقره، طرح‌های زیبا و مختلفی بر روی پارچه دوخته می‌شود.
شیرکی‌پیچ سیرجان
یکی دیگر صنایع دستی کرمان، گلیم شیرکی‌پیچ بوده که منبع آن شهرستان سیرجان است. این گلیم به نوبه خود از زیباترین گلیم‌ها محسوب شده و در مراکز خرید کرمان به وفور عرضه می‌شود.
ترمه
ترمه پارچه‌ای گرانبها و از الیاف بسیار لطیف بوده و با طرح‌های متنوعی در نقاط مختلف ایران بافته می‌شود. به‌رغم اختلاف نظر محققان در خاستگاه ترمه‌بافی، منبع بافت ترمۀ ایران را کرمان دانسته‌اند. رنگ‌های مختلف و نقش‌های منحنی از جمله بته‌جقه و گل‌های شاه‌عباسی در ترمه به کار می‌رود.
خرید صنایع دستی کرمان
مهم‌ترین معیاری که خریدار هنگام خرید صنایع دستی باید به آن توجه کند، کیفیت صنایع دستی است. برای اطمینان از کیفیت کار، باید از فروشگاهی معتبر و مرجع خریداری کنید. با ورود به سایت سلام تمامی معیارها و انتظارات شما به‌علاوه حمل و نقل آسان و با قیمت مناسب در سرتاسر ایران، برآورده خواهد شد. فروشگاه سلام مدت زیادی در تلاش است تا انواعی از هنرهای ایرانی را با کیفیت بالا تولید و سپس عرضه نماید. محصولات متنوع و باکیفیتی با قیمت مناسب در این فروشگاه موجود بوده که دست خریداران را در مقایسه و انتخاب باز گذاشته است. با خرید از این فروشگاه، می‌توانید از اصالت و کیفیت کالاهای خود مطمئن باشید.
سخن پایانی
در این نوشتار در میان صنایع دستی کرمان قدم زدیم و همه‌ی صنایع دستی این استان عزیز را بررسی کردیم. این نوشته نمونه‌ای از مجموعه‌ی بررسی صنایع دستی ایران بود، در پست‌های جداگانه به بررسی محصولات هنری دست استان‌ها و شهر‌ها پرداخته‌ایم. اگر از شناخت این منابع غنی و خلاق ایرانی برایتان لذت بخش است، توصیه می‌کنیم به سراغ نوشته‌های دیگر بلاگ سلام بروید. امیدواریم این اطلاعات برای شما مفید باشند و منتظر شنیدن نظرات و تجربیات شما از دیدن یا زندگی در استان کرمان هستیم.
برای نوشتن دیدگاه باید وارد بشوید.