مهم‌ترین استان غربی ایران،کرمانشاه، با مساحت ۲۵.۰۰۹ کیلومترمربع نهمین شهر پرجمعیت و بزرگترین استان کرد نشین ایران است. مردم مهمان‌نواز، مناطق جغرافیایی دیدنی، جاذبه‌های گردشگری، آب و هوای رویایی و تاریخ غنی این شهر از دلایلی هستند که سفری دلنشین به کرمانشاه را برای‌ ما تضمین می‌کنند. البته یکی دیگر از موارد محبوبیت این شهر در میان گردشگران، صنایع دستی کرمانشاه است که نمودی از تاریخ و هنر اصیل ایرانی است.

آب و هوای این استان دارای تنوع و گوناگونی بسیاری است و به استانی چهار فصل  در میان مردم شناخته می‌شود و همین به شهرت آن در گردشگری ارزشی چندان می‌بخشد. در این نوشتار از سلام همراه با شما به کرمانشاه سری می‌زنیم و فرهنگ و هنر آن را بررسی می‌کنیم. با سلام شاپ همراه باشید.

 

سیری کوتاه بر تاریخچه کرمانشاه

این استان علاوه بر این که در دوره‌های ساسانی، مادها، صفریان و هخامنشیان از مهم‌ترین ناحیه‌های غربی محسوب می‌شده از آن به عنوان گذرگاه‌های مهمی نظیرجاده شاهی و جاده ابریشم نیز استفاده می‌شده است.

در اصل می‌توان گفت دوره‌ی ساسانیان، دوره‌ی درخشش و شکوفایی کرمانشاه بوده‌است و آثار باستانی بسیار ارزشمندی از جمله طاق بستان، کتیبه بیستون و معبد آناهیتا از آن دوره بر خاک و یاد این سرزمین استوار باقی مانده است. گفتنی است در سال ۱۳۹۶ زلزله‌ای با قدرت تخریب ۲/۷ ریشتر کرمانشاه را به لرزه درآورد و خسارات زیادی بر دل، جان و مال مردم بر جای گذاشت.

مثل همه نقاط دنیا، چیزی که بیشتر از همه گردشگران و مسافران را به سوی کرمانشاه می‌کشاند، جاذبه‌های دیدنی این منطقه است.آبشار پیران، سراب نیلوفر، غار قوری قلعه، سراب و آبشار صحنه با ارزش‌ترین مکان‌های گردشگری این استان قلمداد می‌شوند. البته غذا ها و صنایع دستی کرمانشاه نیز یکی از عوامل ورود گردشگران به این ناحیه است.

انواع بافت در صنایع دستی کرمانشاه

به علت جغرافیای خاص و نحوه‌‌ی زیست مردم کرمانشاه، در این استان شاهد تنوع بسیار بالایی از صنایع دستی بافتنی هستیم. در ابتدا این صنایع را با یک‌دیگر مرور خواهیم کرد.

پرده بافی

متاسفانه با ورود ماشین‌آلات صنعتی به چرخه پرده بافی، محبوبیت کارگاه‌های سنتی رو به افول رفت و مثل خیلی دیگر از صنایع دستی قربانی زندگی صنعتی و ماشینی انسان‌ها شد. اما با این وجود هنوز کار‌گاه‌های انگشت شماری در کرمانشاه وجود دارند که به بافت پرده‌های نخی با روش سنتی مشغول هستند. برای پرده‌بافی به روش سنتی از دستگاه بافت موج استفاده می‌شود و این دو هنر دستی در متریال و ابعاد با هم تفاوت پیدا می‌کنند.

جاجیم بافی

جاجیم یکی دیگر از پرفروش‌ترین صنایع دستی کرمانشاه محسوب می‌شود. این هنر در تهیه کردن بالاپوش‌های گرم در روزهای سرد کوهستانی، زیرانداز، پوشاندن دیوارها برای جلوگیری از نفوذ سرما و استفاده ازآن به عنوان اثری هنری  به کار گرفته می‌شود. ماده اولیه جاجیم پشم است و در ابتدا به عنوان نوارهایی با اندازه‌های مختلف در چهار تخته بافته شده و بعد بهم متصل می‌شوند.

قالی بافی، تار عشق و پود خیال

قالی بافی از گذشته تا کنون در میان ایرانیان هنر دستی بسیار محبوب و فراگیری بوده‌ است. در روستاهای محلی کرمانشاه نیز، این هنر از سال‌ها پیش، به یکی از پرکاربردترین صنایع دستی کرمانشاه تبدیل شده است. در فرهنگ قالی بافی کردها، به نقشه اصولا «گُل» قالی گفته می‌شود و معروف‌ترین نقش‌های قالی کرمانشاه که بعضا از نام روستای مولد خود برگرفته شده‌اند، عبارتند از عبداللهی، کیونانی، دارگل، سماوری، بازوبندی، اکبر آبادی و حسین آبادی که هرکدام از نقاش‌هی ذکر شده خود دارای اصول و خرده نقش‌های خاص خود هستند.

از روستاهایی که در کرمانشاه به قالی بافی معروفند می‌توان صحنه، سنقر، بیستون، دینور و کنگاور را نام برد. مردم این روستاها هنگام بافت این قالی‌ها از رویاها، آمال، افکار و آرزوهای خود کمک می‌گیرند و با عشق شروع به کار می‌کنند و همین سبب زیبایی و شهرت آن دستبافته‌های با ارزش می‌شود.

گلیم بافی، گسترده ترین صنایع دستی کرمانشاه

از فراگیرترین و مهم‌ترین صنایع دستی کرمانشاه میتوان گلیم بافی را نام برد. گلیم بافی همانند قالی بافی در اکثر نقاط ایران به کار می‌رود. روستای هرسین از مشهورترین این مناطق در تولید گلیم در کارگاه‌های خانگی در کرمانشاه قلمداد می‌شود. در این ناحیه به علت وجو مراتع سرسبز و مطلوب برای پرورش دام و طیور که متریال اصلی گلیم از آنها به دست می‌آید، به یکی از نواحی تولید کننده با کیفیت‌ترین گلیم‌های کرمانشاه و حتی خود ایران تبدیل شده است.

در گیم‌های هرسین، علاوه بر ذوق هنری مردان و زنان هنرمند، محیط پیرامون مردم، فرهنگ، عقاید و ارزش‌های این ناحیه به خوبی مشخص است.

مرس بافی

مرسی بافی یکی از سنتی‌ترین و قدیمی‌ترین صنایع دستی کرمانشاه قلمداد می‌شود. این هنر اصیل دستی به تازگی جزو آثار هنری ملی ثبت و باعث ماندگاری نام کرمانشاه در میان همگان شده‌است. مرس نوعی پارچه ماندگار و سبک است که در زیبایی حرف اول را در بین تمام پارچه‌های سنتی کرمانشاه می‌زند. ماده اولیه آن، پشم بز «مرسی»، بز بومی منطقه، است.

در مرسی بافی از خود پشم استفاده نمی‌شود و به جای آن استاد کار، از کرک‌های زیر گردن و شکم بز استفاده می‌کند تا سبک وزنی و استحکام پارچه را به‌دست آورد. یکی دیگر از دلایل محبوبیت فراوان مرس و مرس بافی، رنگ جذاب و کم نظیر آن است. در این دستباف به جای رنگ  آمیزی پارچه، با ترکیب کردن دو یا چند پارچه وحلاجی کردن آن‌ها، رنگ مورد نر ایجاد می‌شود. روانسر، سقز، مهاباد، جوانرود و زاخو از مهم‌ترین مناطق تولید مرس باکیفیت هستند.

چیغ بافی، هنردستی یا فرهنگ یک ملت؟

چیغ یکی از پرفروش‌ترین صنایع دستی کرمانشاه است. چیغ یا در گویش محلی عمدتا« چیخ»، دستبافته‌ای حصیری است که معمولا پهنای ۱۴۰ تا ۱۵۰ سانتی متر دارد. برای ساخت چیغ، استاد کار بعد از بافت حصیر، به کمک نخ‌های ابریشمی که در رنگ‌های مختلف موجودند، روی آن نقش می‌زند. بیشترین مورد استفاده چیغ در چادرهای اعشایر است. یکی از موارد کاربرد آن حفاظت از اطراف سیاه چادرها و یا تقسیم داخل چادرهای اعشایری است.

موج بافی، هنری برگرفته از دریا یا مردم کوهستان؟

این هنر یکی از پرفروش‌ترین صنایع دستی کرمانشاه به شمار می‌رود. در زبان محلی به موج رختخواب پیچ و مفرش گفته می‌شود و معمولا برای رفع نیازهای محلی تولید و بافته می‌شود. متریال اصلی موج پشم است و بیشتر به عنوان پتو، پرده، بقچه‌های کوچک و بزرگ، زیرانداز و روانداز کرسی در اندازه‌ها، رنگ‌ها، طرح‌ها و نقش‌ها به کار می‌رود.

موج در شهرستان جوانرود و منطقه اورامانت موج‌هایی که به موج‌های رنگین‌کمانی شناخته می‌شوند بافته می‌شود و این نوع موج از محبوبیت بالایی در میان هنردوستان برخوردار است. در کنار این موج‌های رنگارنگ، جانماز و سجاده نیز در کارگاه‌های موج بافی تولید می‌شوند. این سجاده‌ها و جانمازها اکثرا در رنگ‌ها قهوه‌ای، سیاه و سفید تولید می‌شوند که این نشان دهنده‌ی ارزش معنوی‌ است که موج‌بافان برای این اشیاء قائلند.

در میان پرکاربردترین طرح‌ها در موج بافی صنایع دستی کرمانشاه می‌توان نقوش چهار خانه، کشکولی، سیاه و سفید، برمالی، شطرنجی، تخت قرمز و انواع پیشنهادات و سفارشارت هنردوست را نام برد.

دیگر صنایع دستی کرمانشاه

تا به اینجا از مواردی صحبت کردیم که در آنها نوعی پارچه، کف پوش یا مواردی از این قبیل «بافته می‌شد». در ادامه اما به سراغ نمونه‌های دیگری از هنر کرمانشاه می‌رویم که هم مواذ به کار رفته در آنها  و هم شکل نهایی محصول صنایع دستی در آنها متفاوت و البته هیجان انگیز است.

گیوه کشی، قدیمی‌ترین هنر جدید کرمانشاه

گیوه یکی از قدیمی‌ترین صنایع دستی کرمانشاه به شمار می‌رود و پاوه و هرسینو کرمانشاه از مراکز مهم ساخت آن قلمداد می‌شوند. گیوه در زبان محلی به «کلاش» نیز معروف است. کلاش به خاطر داشتن بافتی نرم، راحت، سبک و مقاوم به یکی از مناسب‌ترین پاپوش‌ها در عبور از مناطق کوهستانی و گذرگاه‌های سنگ لاخی و صعب‌العبور تبدیل شده است. در این هنر، استاد کار، گیوه را از دو قسمت درست می‌کند:

• رویه: رویه گیوه معمولا از نخ تشکیل می‌شود. در گذشته برای بافت رویه، استادکاران از نخ‌های ابریشمی استفاده میکردند از این رو معمولا فقط اعیان قدرت خرید و به پا کردن گیوه را داشتند.
• کفی: قبل از پیدایش لاستیک و ورود آن به بازار ایران، کفی گیوه را از پوست گاومیش و انواع چرم‌های بادوام می‌ساختند. اما با پیدایش این صنعت و استفاده از لاستیک در کفی گیوه‌ها، حتی اقشار متوسط یا سطح پایین جامعه نیز قادر به خرید آن شدند.

نوع دیگر کلاش‌ ساخت کرمانشاه، کلاش اورامی است که به «دوم» نیز شهرت دارد. در این نوع از گیوه، استاد کار زیر گیوه را کهنه پارچه می‌کوبد و آن را با روده خشک حیوانات که به صورت بهداشتی به دست آمده و تیره نامیده می‌شود، به هم متصل می‌کند. فرم و طرح این گیوه‌ها با کالش و گیوه‌های ساخت شهرستان کرمانشاه و هرسین کاملا متفاوت است.

از این بافت‌ها در ساخت فرآورده‌هایی نظیر گیوه عاج‌دار، پاشنه بلند، کفشی، پشت بسته، حوله‌ای، منجوقی، جاوی، قیصری، ملکی، توری و دم‌پایی استفاده می‌شود.

قلم زنی، اعتبار صنایع دستی کرمانشاه

قلم‌زنی از روزگاران قدیم مورد توجه اعیان ساکن در کرمانشاه بوده است و جلوه‌ی خاصی به صنایع دستی کرمانشاه ‌بخشیده است. از این رو این هنر در این استان بسیار شناخته شده و برخی از صنایع قلم‌زنی باقی مانده از دوره‌ی ساسانیان و هخامنشیان شهرت جهانی دارند و بسیار ارزشمند هستند. از مهم‌ترین حمایت‌گران قلم زنی، می‌توان به استاد علی اکبر عین القضایی اشاره کرد. ایشان با تدریس این هنر که تلفیقی از زیبایی و نهایت ظرافت است، یاد آن را در خطه کرمانشاه زنده نگه داشته‌اند.

ارغوان بافی،  به‌هم تنیدگی ظرافت، زیبایی و استحکام

ارغوان بافی هنر بند انگشتان گره خورده با بند دل است. در این هنر علاوه بر زیبایی و ظرافت شما شاهد استحکام و ماندگاری نیز می‌شوید. ارغوان بافی همان سبد بافی است که با این نام در میان بومیان و اهالی ساکن کرمانشاه شناخته می‌شود. متریال اصلی این هنر دستی، شاخه‌های نازک درختان و گیاهان است.

همانطور که پیش‌تر گفته شد، کرمانشاه منطقه‌ای سرد و کوهستانی است و گونه‌های گیاهی و جانوی این ناحیه نیز مطابق و سازگار با اقلیم این ناحیه آفریده شدند. درخت ارغوان یکی از این گونه‌ها است که شاخه‌های آن در عین ظرافت دارای استحکام بالایی هستند تا در برابر سرما محافظت شوند ک این در استحکام سبدها بسیار چاره‌ساز است.

ارغوان بافی یا سبد بافی در بسیاری از مناطق ایران رواج دارد. یکی از این مناطق، روستای «داریان» از توابع شهرستان پاوه در کرمانشاه است.در سبد بافی این منطقه، استادکاران از ترکه‌ها و شاخه‌های درخت ارغوان کمک می‌گیرند و همن سبب انتخاب این اسم برای سبد بافی مخصوص این ناحیه شده است.

ساخت سازهای سنتی، نوازشگر روح خود شوید

پر اهمیت‌ترین ساز ساخته شده این منطقه تنبور است. تنبور که در گویش کردی «تمیره» گفته می‌شود، در کرمانشاه به عنوان سازی عرفانی به کار گرفته می‌شود. این ساز، خصوصا در میان افراد اهل دل و عرفان، سازی بسیار محبوب به‌شمار می‌رود و از آن در مجالس مذهبی و به هنگام دعل و نیاشش استفاده می‌شود.

از سازهای دیگری که در کرمانشاه مشهورند و جزو صنایع دستی کرمانشاه محسوب می‌شوند، می‌توان به سه تار، چگور و … اشاره کرد. البته تمامی این سازها ازخانواده‌ی بزرگ تنبور هستند و در ابعاد دسته و کاسه و در تعداد پرده‌ها، سیم‌ها و گوشه‌ها متفاوتند. البته نحوه نواختن آنها کاملا مشابه نیست و تفاوت‌هایی در آن‌ها وجود دارد. با داشتن آنها و نواختنشان، روح و جسمتان را سرشار از آرامش کنید.

ساخت ابزارهای فلزی، هنری ماندگار ر دست باد فراموشی

یکی از صنایع دستی کرمانشاه، که متاسفانه این روز‌هاب فراموش شده، ساخت ابزار فلزی است. در گذشته کارگاه های فلز سازی در سرتاسر کرمانشاه گسترده بوده است و  صنعت‌گران و استاد کاران در تهیه ابزار و وسایلی نظیر چاقو، قند شکن، قفل، کلید، ابزار کار، شکار، زین و یراق بسیار مشهور و محبوب بوده‌اند. اما با گذشت زمان کم‌کم با وجود کارگاه‌ه و کارخانه‌های صنعتی این هنر، در میان ایرانیان به فراموش گرایید. اگرچه هنوز کارگاه‌ها‌ی ساخت وسایل زیستی، خانگی و ابزارآلات کشت و زرع در کرمانشاه وجود دارند و به نحوی این هنر را ادامه می‌دهند با اینکه شیوه و شکل کارگاه‌های سنتی عملا از بین رفته‌اند.

نمدمالی، رنگین کمان صنایع دستی کرمانشاه

نمدمالی از قدیمی‌ترین صنایع دستی کرمانشاه به شمار می‌رود و از دیرباز در این استان، خصوصاً در روستاهای حومه آن، همواره موردتوجه هنرمندان و هنردوستان بوده است. در زمان‌های قدیم از تولیدات نمدی برای تهیه‌ی زیراندازها، انواع پوشش نمدی و حتی زین اسب‌ها استفاده می‌شده. اما اکنون بیشنر جنبه تزیینی دارد اگرچه نمد در میان قوم اعشایر به عنصری مهم و جدایی ناپذیر در تهیه لباس‌ها و چادرها تبدیل شده‌است.

نمد، به خاطر رنگ‌های همگون و البته بسیار زیادش در بین همگان محبوب است.رنگ‌هایی که در ابتدا فقط سفید و مشکی بودند اما کم‌کم و به مرور زمان به کمک رنگ آمیزی گیاهی و شیمیایی به رنگ‌هایی همانند سبز، سرخ، پرتقالی و بنفش نیز تبدیل شدند. پر استفاده‌ترین نقش‌ها در تولید نمد شامل رنگین کمان، تبرزین، کله قوچی، بزکوهی، گل، بته جقه شاهی، پله، نیلوفر، درخت و گنجشک، گل ترنج و شمشیر و تپانچه می‌شوند.

یک نکته و هزاران دلیل برای خرید صنایع دستی کرمانشاه

امروزه با افزایش جمعیت، علاقه انسان به شهرسازی و شهرنشینی همواره پیشرفت می‌کند. از این رو در حال حاضر، اهمیت ‌و یاد و خاطره شیوه‌های دیگر زندگی در میان ما در حال کمرنگ شدن است. این کمرنگ شدن علاوه بر اینکه از اتحاد تمام اقوام ایرانی جلوگیری می‌کند بلکه سبب می‌شود تا ما پیشینه خود و اجدادمان را که از همین روستاها و چادرها شروع به ساخت تمدن کردند، به دست فراموشی بسپاریم. با خرید صنایع دستی کرمانشاه می‌توانیم هرچند ناچیز به حفظ این تمدن کمکی بکنیم.

 

راه‌ها خرید صنایع دستی کرمانشاه

مسافرت امری بسیار مطلوب است چرا که علاوه بر تازه کردن روح و جسم شما به شما دید گسترده‌تر و وسیع‌تری در نگرش جهان پیرامونتان می‌دهد. اما گاهی اوقات در زندگی همه ما پیش می‌آید که امکان رفتن به استان و شهر مورد علاقه‌مان را نداریم و این امر مطمئناً تا همین لحظه برای شما امری ناملوب و آزار دهنده است.

اما ما برای شما یک راه‌ حل ویژه داریم: نیازی به مسافرت نیست، شهر و استان مورد علاقه‌تان را به خانه بیاورید. با ورود به سایت تخصصی سلام شاپ، این‌ کار شدنی است. ما با تضمین قیمیت  صنایع دستی کرمانشاه و سایر استان‌ها، کیفیت، مهارت استادان و انتخاب آزادانه‌ی شما در میان انبوهی از تنوع و زیبایی خریدی با خیال آسوده را به شما هدیه می‌دهیم. علاوه بر این بسته بندی زیبا و ارسال مطمئن به سرار نقاط کشور به شما در خرید صنایع دستی اطمینانی دو چندان می‌بخشد.

سخن پایانی

با هم از کوه‌ها سرد تا آبشارهای پرآب و جوشنده کرمانشاه سفر کردیم، پیشینه و تاریخچه‌اش را دانستیم و به صنایع دستی مملو از ظرافت و عشق مردمان این خطه نیز گریزی زدیم. اکنون نوبت شما است که پا به این میدان بگذارید.

به نظر شما کدام‌یک از صنایع دستی کرمانشاه قدیمی‌تر است؟ کدام یک ماندگار‌تر است؟ در کدام ‌یک از آنها لطافت و زیبایی بیشتری به کار گرفته شده؟ بی صبرانه چشم انتظار نظرات و تجربیات شما هستیم.

ما در سلام شاپ، نمونه‌ی کوچک شده ایران را با تمام زیبایی، قدمت و هنر در ظرافت هر چه تمام‌تر آماده کرده‌ابم. با ورود به سایت سلام شاپ از هر کجای ایران که مایلید صنایع دستی خریداری کنید و آن را در سریع‌ترین زمان ممکن در دست داشته باشید و یا با هدیه دادن آن به عزیزان و دوستانتان این احساس زیبا را به آنها  و خودتان هدیه دهید. پس منتظر چه هستید؟